Column Nolanda: Obstipatie

Ook dit jaar was er de mogelijkheid om tijdens de VeineDAGEN vragen te stellen die beantwoord zouden worden in dit magazine. Ik kreeg twee vragen die gerelateerd waren aan obstipatie:  

1. Heeft mijn medicatie invloed op mijn ontlastingspatroon?  
2. Mijn dochter heeft cerebrale parese en zit in een rolstoel, wat kan ik doen om ervoor te zorgen dat haar stoelgang beter op gang komt? 

Bij ‘gezonde’ mensen varieert het ontlastingspatroon enorm. Je spreek van obstipatie als iemand te harde ontlasting heeft, te weinig (frequentie minder dan drie maal per week) kan poepen of hierbij pijn. Uit onderzoek is gebleken dat obstipatie bij ongeveer 70% van de mensen in een rolstoel voorkomt; er is een relatie met immobiliteit, spasticiteit en het gebruik van verschillende soorten medicatie. De symptomen kunnen wisselend zijn en hangen vaak af van de oorzaak van de obstipatie en waar het probleem zich bevindt. Klachten zoals een opgezette buik, weinig eetlust, buikpijn, pijn bij defecatie, ophouden van ontlasting, bloed bij de ontlasting door wondjes bij de anus (fissuren) of door aambeien worden vaak gezien. Daarnaast kunnen deze klachten ook vaak leiden tot onrustig gedrag. Obstipatie kan ontstaan door:  

1. een te trage darmpassage 
2. uitdrijvingsprobleem  

 Artsen verdelen patiënten met obstipatie in deze twee groepen omdat de diagnose en behandeling anders zijn. 

 Trage darmpassage 

• Bij een trage darmpassage zijn er vaak minder of juist ongecontroleerde peristaltische bewegingen. Oorzaken hiervan zijn vaak vezelarme voeding gecombineerd met een te lage vochtinname en te weinig bewegen (vaak vanwege de afhankelijkheid van de rolstoel).  
• Medicatie kan ook een trigger zijn om obstipatie te krijgen, denk hierbij aan anti-epileptica, medicijnen die worden voorgeschreven bij psychische problemen, spierverslappers, slaapmiddelen en sedatie medicatie. IJzerpreparaten en calciumsupplementen zorgen dat de ontlasting vaak vaster wordt. Het antwoord op vraag 1, gesteld tijdens de VeineDAGEN, is dus ja. Bekende ziektebeelden gelinkt aan een trage darmpassage en obstipatie zijn een te traag werkende schildklier en coeliakie.- 
• Bij kinderen met een ernstige meervoudige beperking zien we vaak dat in de colon descendens (dalende gedeelte van de dikke darm) een vertraagde passage plaatsvindt, doordat er onvoldoende aansturing is. 

 Uitdrijvingsproblemen  

• Als de bekkenbodemspieren niet goed werken of als er onvoldoende coördinatie is tussen de bekkenbodemspieren en de sluitspieren van de anus, is het moeilijk om te persen. Hierdoor hoopt de ontlasting zich vaak op bij de endeldarm (rectum).   
• Bij sommige syndromen zien we dat er aangeboren afwijkingen in de darmen zijn die dit probleem veroorzaken.  

 Of het nu een trage darmwerking is of een uitdrijvingsprobleem, het gebruik van een defecatielijst (poepdagboek) wordt ten zeerste aangeraden. Zo kun je snel veranderingen opsporen in het ontlastingspatroon en een relatie leggen tussen de ontlasting en (omgevings)veranderingen. Dit kan onbegrepen gedrag verklaren. In de praktijk zag ik vaak de relatie tussen obstipatie en epilepsie. De uiting hiervan was echter erg cliëntafhankelijk. De een had juist voor de epileptische aanval obstipatie en de ander erna. De oorzaak ligt waarschijnlijk aan te weinig eten of drinken in aanloop naar een aanval of als reactie erop. Er zijn ook defecatieapps beschikbaar zoals bijvoorbeeld: https://www.knmp.nl/dossiers/opioiden/poep-app Deze app zou ik adviseren omdat de relatie met eventuele medicatie ook gelegd kan worden.  

 Wat te doen bij obstipatie? 

De standaardadviezen, zoals voldoende drinken (anderhalf tot twee liter) en veel bewegen, zijn vaak lastig. Er zijn echter voedingsmiddelen die veel vezels bevatten en die daarom worden aangeraden en voedingsmiddelen die beter vermeden kunnen worden.  

• Aan te raden: groente en fruit zoals pruimen, vijgen, dadels, kiwi’s, zacht en vers fruit (met schil), kikkererwten, granenkoeken, volkorenbrood, havermout, volkorenmeel, gedroogde en geweekte vruchten zoals abrikozen. Dranken zoals: water, karnemelk, koffie, thee, versgeperst vruchtensap.  
• Opgepast: weinig vochtinname en veel vezelrijke voeding kan aanleiding geven tot obstipatie, omdat vezels veel vocht opnemen. Let erop dat er voldoende vocht wordt ingenomen bij een vezelrijk dieet!                                                                                        
• Te vermijden: chocolade, chocolademelk, hardgekookt ei, wit brood, witte beschuiten, witte rijst, deegwaren, gasvormende voedingsmiddelen zoals kauwgom, spruiten, kool, ui en prei.  

Voor de tweede vraag, ‘mijn dochter heeft cerebrale parese en zit in een rolstoel, wat kan ik doen om ervoor te zorgen dat haar stoelgang beter op gang komt?’ kan ik het volgende adviseren: 

• Eet op regelmatige tijdstippen en neem de tijd om te eten.  
• Goed kauwen is erg belangrijk!  
• Zorg voor een verminderde opname van vet en suiker!  
• Doe oefeningen met je dochter; de fysiotherapeut kan aangeven welke oefeningen goed zijn voor de darmwerking.  
• Wat ik ook merkte was dat zingen tijdens het staan in de sta-stoel/ hoge rollator kan helpen. Door het zingen beweeg je je buikspieren, wat weer kan helpen om de darmwerking op gang te brengen.